Jakie znaczenie ma odpowiednio dobrany tytuł publikacji naukowej? Czy właściwie sformułowany tytuł przekłada się na upowszechnienie pracy, co może jej zapewnić większą liczbę cytowań? Czy długość tytułu ma znaczenie? Powyższe pytania mogą się wydawać mało poważne, jednak w literaturze poświęca się tym zagadnieniom dużo miejsca, dostępne są także badania.

Przy przeszukiwaniu naukowych baz danych liczne publikacje wydają się konkurować między sobą o uwagę czytelnika. Odpowiedni tytuł jest zatem istotny ze względu na potencjalnego odbiorcę, który często wyłącznie na podstawie tego kryterium podejmuje decyzję, czy publikacja znajduje się w kręgu jest zainteresowania [1]. Dlatego warto się postarać, aby tytuł zwracał na siebie uwagę i zachęcał do zapoznania się z całością pracy. Poradniki zalecają zawieranie w tytule istotnych informacji i stwierdzeń, nawiązywanie do głównego odkrycia opisanego w publikacji oraz nadawanie tytułowi prowokacyjnego brzmienia lub formy pytania [1, 2].

Co z długością tytułu? Wiele redakcji czasopism wymaga stosowania krótkich tytułów w celu zdobycia większego zainteresowania pracą [3, 4]. Na łamach czasopisma „Clinics” [3] w 2012 roku zostało opublikowane badanie obejmujące 423 oryginalne prace naukowe z otwartych czasopism dwóch wydawców: BioMed Central oraz Public Library of Science. Okazało się, że artykuły o krótszych tytułach cytowane są częściej. Autorzy badania tłumaczą to atrakcyjnością krótkich tytułów, ponieważ długie wydają się nudne i skomplikowane. Jeżeli czytelnik nie zrozumie tytułu, to jest mała szansa, że przeczyta abstrakt, a co za tym idzie – że zapozna się z pełną treścią pracy. Badacze zauważyli też, iż publikacje zawierające w tytule odniesienie do nazwy geograficznej lub znak zapytania uzyskują mniejszą liczbę cytowań. Podobną relację między długością tytułu a liczbą cytowań opisali badacze na łamach czasopisma „Royal Society Open Science” [4]. Badanie obejmowało 140 tysięcy prac naukowych z lat 2007–2013, indeksowanych w bazie Scopus. Autorzy wybrali po 20 tysięcy publikacji najczęściej cytowanych w poszczególnych latach. Badanie potwierdziło, że prace o zwięzłych tytułach są częściej cytowane. Jako jedną z potencjalnych przyczyn tej zależności autorzy wskazują ograniczanie długości tytułu przez prestiżowe czasopisma.

Czy możliwe jest tu działanie samonakręcającego się koła? Redakcje prestiżowych czasopism naukowych narzucają autorom stosowanie zwięzłych tytułów, aby publikacja miała większe szanse na bycie zauważoną i zacytowaną, co jednocześnie wpływa na prestiż czasopisma. Jednocześnie prestiżowe czasopisma cytowane są częściej, gdyż jako atrakcyjniejsze dla naukowców publikują przełomowe badania, które mają szansę na uzyskanie większej liczby cytowań. A ponieważ wydawca narzuca krótkie tytuły, w badaniach wychodzi, że takie prace są częściej cytowane i redakcje zyskują uzasadnienie swoich wymagań w tej pozornie mało ważnej kwestii.

Kwestia stosowania znaku zapytania na końcu tytułu została przebadana w pracy, która ukazała się na łamach czasopisma „Scientometrics” [5] w 2009 roku. Badanie obejmowało 20 milionów prac naukowych opublikowanych na przestrzeni 40 lat w czasopismach indeksowanych w bazie Scopus. Stwierdzono, że nadawanie tytułom postaci pytania znacząco zyskuje na popularności. Jako jedno z wyjaśnień tego trendu autorzy wskazują coraz większą liczbę prac prezentujących wyniki, odnośnie do których badacze nie mają stuprocentowej pewności, a publikują je ze względu na konkurencyjność w środowisku naukowym – kto nie publikuje, ten przemija (publish or perish). Zastosowanie pytania w tytule jest zabezpieczeniem na wypadek, gdyby wnioski płynące z badania okazały się być wyciągnięte zbyt szybko.

Na pewno warto się postarać, aby tytuł zawierał słowa, na podstawie których potencjalny czytelnik może przeszukiwać naukowe bazy danych w celu odnalezienia pracy na dany temat. Odpowiedni dobór słów kluczowych zwiększy szansę na pojawienie się publikacji wśród wyników wyszukiwania.

Bibliografia

  1. Różalski M., Watała C.: Publikacje oryginalne. W: Watała C., Różalski M., Boncler M., Kaźmierczak P.: Badania i publikacje w naukach biomedycznych. Tom 2. Przygotowywanie publikacji. Bielsko-Biała : Alfa-Medica Press, 2011.
  2. Heleniak Z.: Gatunki tekstów naukowych. W: Budyńko Ł., Waszak P.: Pomysł – Badanie – Publikacja. Poradnik naukowy dla studentów kierunków medycznych. Gdańsk : Gdański Uniwersytet Medyczny, 2015.
  3. Paiva CE., Lima JP., Paiva BS.: Articles with short titles describing the results are cited more often. Clinics 2012;67(5):509-503
  4. Letchford A., Moat HS., Preis T.: The advantage of short paper titles. Royal Society Open Science. 2015;2(8):150266
  5. Ball R.: Scholarly communication in transition: The use of question marks in the titles of scientific articles in medicine, life sciences and physics 1966–2005. Scientometrics 2009;79(3):667-679