Rosnąca złożoność i multidyscyplinarność badań naukowych sprawiają, że praca zespołowa staje się koniecznością. Zespoły badawcze są coraz większe, przez co rośnie też liczba autorów wykazywanych w publikacjach. Wywołuje to w środowisku naukowym dyskusje nad znaczeniem autorstwa. Czy kolejność wykazywania autorów w publikacjach biomedycznych ma znaczenie? Kim są: pierwszy i ostatni autor? Jaką rolę pełni autor korespondencyjny?
Widząc konieczność dostosowania się do rosnącej liczby autorów w publikacjach naukowych oraz przeciwdziałania nieetycznym praktykom, instytucje i redakcje czasopism opracowują rekomendacje, które mają na celu wyjaśnienie roli, zaangażowania i odpowiedzialności każdego autora. Jedne z szeroko akceptowanych rekomendacji publikowane są przez grupę roboczą redaktorów czasopism medycznych, która funkcjonuje pod nazwą International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE).
Rekomendacje ICMJE wskazują na cztery kryteria uznania autorstwa:
substantial contributions to the conception or design of the work; or the acquisition, analysis, or interpretation of data for the work;
drafting the work or revising it critically for important intellectual content;
final approval of the version to be published;
agreement to be accountable for all aspects of the work in ensuring that questions related to the accuracy or integrity of any part of the work are appropriately investigated and resolved.
Uznana za autora może zatem zostać osoba, która wniosła znaczący wkład w pracę, wzięła udział w przygotowaniu manuskryptu i zatwierdziła jego ostateczną wersję do publikacji oraz deklaruje odpowiedzialność za wszystkie aspekty pracy. ICMJE rekomenduje, aby wszystkie osoby uznane za autorów spełniały wskazane kryteria i aby każda osoba spełniająca wskazane kryteria została uznana za autora.
Grupa ICMJE podkreśla kolektywną odpowiedzialność autorów pracy za ustalenie, kto spełnia powyższe kryteria autorstwa, a kto nie. W przypadku braku porozumienia zainteresowani powinni zwrócić się do instytucji, w której prowadzono badania – nie zaś do redakcji czasopisma, do której praca została lub ma zostać zgłoszona – z prośbą o zbadanie sprawy. ICMJE rekomenduje także, aby członkowie zespołu badawczego wspólnie ustalili, w jakiej kolejności zostaną wymienieni jako autorzy.
Kolejność autorów określa się zgodnie ze zwyczajem panującym w danej dziedzinie naukowej. Rozwiązaniem przyjętym w naukach biomedycznych jest wymienianie autorów według wielkości ich wkładu w pracę – od największego do najmniejszego. Pozycje pierwszego i ostatniego autora postrzegane są jako kluczowe. Wyróżnia się również autora korespondencyjnego.
PIERWSZY AUTOR
Pierwszym autorem zostaje zazwyczaj osoba, która wniosła największy wkład w pracę. Oznaczenie autora jako pierwszego jest dla badacza istotne z wielu powodów. Wskazuje, kto odegrał kluczową rolę w wykonaniu pracy, co ma znaczenie w rozwoju kariery zawodowej. Ponadto niektóre przełomowe badania są nazywane potocznie nazwiskiem pierwszego autora, co sprawia, że naukowiec staje się bardziej rozpoznawalny, i podnosi jego reputację. Na rozpoznawalność nazwiska wpływają także niektóre style przypisów stosowane w publikacjach naukowych – wskazujące nazwisko pierwszego autora i rok publikacji cytowanej pracy.
OSTATNI AUTOR
Pozycję ostatniego autora opisuje się w literaturze jako tradycyjnie zarezerwowaną dla starszego członka lub kierownika/lidera zespołu badawczego. Przedmiotem uznania nie jest tu wielkość wkładu w pracę, ale kierownictwo badawcze. Ostatni autor może być postrzegany jako doświadczony przywódca i mentor, a jego odpowiedzialność za badanie – jako największa. Bez względu na wielkość wkładu starszy autor powinien spełniać kryteria autorstwa, w przeciwnym razie może pojawić się problem autorstwa honorowego. Warto też mieć na uwadze, że praktyka rezerwowania pozycji ostatniego autora dla mentorów nie jest regułą i ostatnie miejsce może oznaczać – zgodnie z kolejnością – najmniejszy wkład w badanie.
AUTOR KORESPONDENCYJNY
Autor korespondencyjny to osoba, która bierze na siebie odpowiedzialność za komunikację z redakcją czasopisma podczas procesu wydawniczego i za spełnienie wymogów formalnych związanych z publikacją w danym tytule. Odpowiada na pytania redaktora i recenzentów, zobowiązuje się także do odpowiadania na pytania środowiska naukowego po opublikowaniu pracy. Funkcja autora korespondencyjnego może być również utożsamiana z pozycją lidera zespołu badawczego – podobnie jak w przypadku starszego autora.
Po więcej informacji na temat autorstwa prac w naukach biomedycznych zapraszam do mojego artykułu, opublikowanego na łamach czasopisma „Medical Library Forum”: Wybrane aspekty autorstwa publikacji biomedycznych. Przegląd literatury i badanie własne. Znajduje się w nim także wykaz literatury, na podstawie której opracowałem powyższy tekst.